امامیه
امامیّه، نام عمومی فرقههایی است که به امامت بلافصل علی بن ابیطالبعلیه السلام و فرزندان او معتقدند. [1] .
از دیدگاه آنان، جهان از امام تهی نتواند بود و منتظر خروج واپسین امام هستند که در آخِرُالزّمان ظهور میکند و جهان را پس از آنکه پر از ستم و بیداد شده، مالامال از عدل و داد میفرماید.
«امام» (از ریشه امّ) به معنای قصد کردن است و «امام» کسی است که مقتدا و پیشوای دیگران باشد. به قافله سالار نیز امام گویند. [2] .
در قران کریم به معنای راهنما و دلیل و... آمده است. پیش نماز را نیز امام گویند و به این معنا نخستین امام مسلمین حضرت ختمی مرتبت بود و پس از وی پیشوایی و پیش نمازی به جانشینان او رسید. [3] .
«امامت» در شیعه ریاست عامّه مسلمانان در امور دین و دنیا و نیابت از پیامبرصلی الله علیه وآله است. عقلاً واجب است که پیغمبر برای خود جانشینی تعیین کند؛ زیرا امامت «لطف خداوند» بر بشر است و اگر برای مردمان پیشوای عادلی باشد که از او اطاعت کنند تا حق مظلوم را از ظالم بستاند و ستمگران را از بیداد و ستم باز دارد و مردم را به صلاح و سداد آورد؛ موجب خیر دنیا و آخرت ایشان خواهد بود.
در نظر شیعه امامیّه، امام باید دارای اوصاف و شرایطی باشد:
یکم. باید «معصوم» باشد؛ یعنی، با وجود قدرت بر انجام فعل، هیچ انگیزهای بر ترک طاعت و ارتکاب معصیت عمداً و یا سهواً در او وجود نداشته باشد.
دوم. امام باید «مَنصُوصٌ علیه» باشد؛ زیرا عصمت از امور باطنی است و کسی جز خداوند بر آن آگاه نیست. پس خداوند - که بر عصمت او دانا است - باید به امامت او به نص حکم کند و یا کرامتی از امام صادر شود، که صدق دعوی او را برساند.
سوم. امام باید «اَفْضَل» مردم زمان خود باشد.
چهارم. امام بر حق بعد از پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله، حضرت علیعلیه السلام و بعد از آن یازده فرزند او هستند که همه معصوم و در عهد خود افضل خلایق بودند. آنان به نص صریح امام قبلی، به این مقام تعیین شدهاند.
همچنین شیعیان امامیّه اثنی عشریه معتقدند: امامان دارای «علم لَدُنّی» هستند و آن علمی است که مفهوم تمام دین و علوم غیبی و همه دانستنیهای جهان را در بر میگیرد. این علم لدنی و مخفی، بر حضرت علیعلیه السلام مکشوف شد و از آن حضرت پیاپی به دیگر امامان منتقل گردید، بنابراین امام از همه وقایع گذشته و آینده جهان اطلاع دارد. همچنین معتقدند: به جای «وحی» - که بر پیغمبران نازل میگردد - امامان ملهم از غیب هستند و خداوند امور غیبی را به آنان الهام میکند.
و ایشان را از اسرار عالم آگاه میسازد؛ با این فرق که پیغمبرصلی الله علیه وآله جبرئیل را میدید و کلام او را میشنید؛ اما امام کلام جبرئیل را میشنود ولی او را نمیبیند.
از دیدگاه شیعه امامیّه، وجود امام بر روی زمین، دلیل «لطف خداوند» بر خلایق است. حکمت و عدالت اقتضای چنین لطفی را میکند؛ از این جهت خداوند در هر عصری امامی را بر مردم میگمارد، تا هادی و رهبر ایشان باشد و آنان را از خطا و گمراهی نگه دارد.
________________________________________
شهرستانی، الملل والنحل، ج 1، ص 179.
[2] لسان العرب، ج 12، ص 24؛ مجمع البحرین، ج 6، ص 14.
[3] ر.ک: یس (36)، آیه 12؛ بقره (2)، آیه 124؛ هود (11)، آیه 17؛ فرقان (25)، آیه 74؛ احقاف (46)، آیه 12.
ابقع
«اَصْهَب»، نام یکی از سه گروه دارای پرچم است که در آخر الزّمان، در شام بر علیه امام قائم (عج) خروج می کند. این مطلب در حدیثی از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:
«در شام سه گروه دارای پرچم، خروج می کنند: اَصْهَب، اَبْقَع و سفیانی.» («اعلام الوری»، ص 428)
سفیانی ابتدا با «اَبْقَع»، برخورد می کند و می جنگد و پیروان وی را می کشد و سپس «اَصْهَب» را هم می کُشد. («بحارالانوار»، ج 52، ص 237)
اشراط الساعه
«اشراط» (جمع «شَرَط») به معنای علامت است. بنابراین «اشراط الساعة» به معنای نشانههای نزدیک شدن قیامت است. [1] این اصطلاح بر مجموع حوادثی اطلاق میشود که پیش از واقعه عظیم قیامت، اتفاق خواهد افتاد.
تعبیر «اَشْراطُ السَّاعَة» تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته است:
«فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها فَأَنَّی لَهُمْ إِذا جاءَتْهُمْ ذِکْراهُمْ»؛ [2] «آیا آنها جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان بر پا شود؛ [آن گاه ایمان آورند] در حالی که هم اکنون نشانههای آن آمده است، اما هنگامی که بیاید تذکر و ایمان آنها سودی نخواهد داشت».
در روایات - بهویژه از طریق اهل سنّت [3] - اینانگاره، فراوان مورد اشاره قرار گرفته است.
یکی از حوادث مهمی که در آستانه قیامت رخ خواهد داد و مورد اتفاق شیعه و اهل سنّت است، ظهور مردی از خاندان پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله میباشد.
شیعه معتقد است:
او فرزند امام حسن عسکریعلیه السلام است که در سال 255 ق. متولد شده و هماکنون به قدرت الهی زنده است. هر گاه خداوند اراده کند، او پرچم قیام را بر دوش خواهد گرفت و تا او نیاید و حکومت عدل را در گیتی برپای ندارد، عمر جهان به سر نمیرسد و قیامت بر پا نمیگردد.
به نظر میرسد روایات بیانگر نشانههای ظهور و روایات حکایتگر نشانههای برپایی قیامت، در هم آمیخته شده باشند. (نشانههای ظهور)
پیامبر گرامی اسلام میفرماید:
«عَشرٌ قَبْلَ السَّاعَةِ لابُدَّ مِنْها السُّفیَانِیُّ وَالدَّجّالُ وَالدُّخانُ وَالدّابَّةُ وَخُروُجُ القائِمِ وَطُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَنُزُولُ عِیسیعلیه السلام وَخَسْفٌ بِالْمَشرِقِ وَخَسْفٌ بِجَزیرَةِ العَرَبِ وَنَارٌ تَخْرُجُ مِنْ عَدَن تَسُوقُ النّاسَ اِلَی المَحْشَرِ»؛ [4] «ده چیز، پیش از برپایی قیامت، به ناگزیر رخ خواهد داد: خروج سفیانی و دجّال، پیدا شدن دود و جنبنده، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب آن، فرود آمدن حضرت عیسیعلیه السلام از آسمان، فرو رفتن [در زمین] در ناحیه مشرق و فرو رفتن در منطقه جزیرةالعرب و آتشی که از انتهای عدن بر میخیزد و مردمان را به سوی صحرای محشر میکشاند».
بر این اساس، همه نشانههای ظهور، به گونهای نشانههای قیامت هم هستند؛ ولی همه نشانههای قیامت، نمیتوانند نشانههای ظهور باشند؛ زیرا ممکن است، برخی از آنها پس از ظهور حضرت مهدیعلیه السلام واقع شوند.
یکی از مشروحترین و جامعترین احادیث در این زمینه، حدیثی است که ابن عباس از پیغمبر گرامی اسلامصلی الله علیه وآله در داستان حجةالوداع نقل کرده و حاوی نکات ارزشمند فراوانی است. او میگوید: «ما با پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله در «حجةالوداع» بودیم، حضرت حلقه در خانه کعبه را گرفت و رو به ما کرد و فرمود: آیا شما را از «اَشْراطُ السَّاعة» آگاه کنم و سلمان - که در آن روز از همه به پیامبرصلی الله علیه وآله نزدیکتر بود - عرض کرد: آری ای رسول خدا!
فرمود: از نشانههای قیامت تضییع نماز، پیروی از شهوات، تمایل به هواپرستی، گرامی داشتن ثروتمندان و فروختن دین به دنیا است. در این هنگام است که قلب مؤمن در درونش آب میشود - آن چنان که نمک در آب [ذوب میشود] - از این همه زشتیها که میبیند و توانایی بر تغییر آن ندارد.
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا چنین امری واقع میشود؟
فرمود: آری، سوگند به آن کس که جانم به دست اوست! در آن زمان، زمامدارانی ظالم، وزرایی فاسق، کارشناسانی ستمگر، و امنایی خائن بر مردم حکومت میکنند.
سلمان پرسید: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟
فرمود: آری سوگند به آن کس که جانم در دست اوست! در آن هنگام زشتیها، زیبا و زیباییها، زشت میشود. امانت به خیانتکار سپرده میشود و امانتدار خیانت میکند. دروغگو را تصدیق و راستگو را تکذیب میکنند.
سلمان پرسید: ای رسول خدا! آیا چنین چیزی واقع میشود؟!
فرمود: آری، سوگند به کسی که جانم در دست اوست! در آن روز حکومت به دست زنان، و مشورت با بردگان خواهد بود، کودکان بر منبرها مینشینند و دروغ، «ظرافت» و زکات «غرامت» و بیتالمال «غنیمت» محسوب میشود.
مردم به پدر و مادر [خود] بدی میکنند و به دوستانشان نیکی و ستاره دنبالهدار در آسمان ظاهر میشود.
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم به دست اوست! در آن زمان زن با شوهرش شریک تجارت میشود (و هر دو تمام تلاش خود را در بیرون خانه و برای ثروت اندوزی به کار میگیرند). باران کم میشود. صاحبان کَرَم خسیس و تهیدستان، حقیر شمرده میشوند. در آن هنگام بازارها به یکدیگر نزدیک میگردد. یکی میگوید چیزی نفروختم و دیگری میگوید سودی نبردم! همه زبان به شکایت و مذمت پروردگار میگشایند!
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم در دست اوست! در آن زمان اقوامی به حکومت میرسند که اگر مردم سخن بگویند، آنان را میکشند، و اگر سکوت کنند، همه چیزشان را مباح میشمرند! اموال آنها را غارت میکنند و احترامشان را پایمال و خونهایشان را میریزند! دلها را پر از عداوت و وحشت میکنند، و همه مردم را ترسان و خائف و مرعوب میبینی!
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری، قسم به آن کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام چیزی از مشرق و چیزی از مغرب میآورند (قوانینی از شرق و قوانینی از غرب) و امت من متلوّن میگردد! وای در آن روز بر ضعفای امت از آنها و وای بر آنها از عذاب الهی! نه بر صغیر رحم میکنند، نه به کبیر احترام میگذارند و نه گنهکاری را میبخشند! بدنهایشان همچون آدمیان است؛ اما قلبهایشان قلبهای شیطانها است.
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری سوگند به آن کسی که جانم در دست او است! در آن زمان مردان به مردان قناعت میکنند و زنان به زنان و بر سر پسران به رقابت بر میخیزند؛ همانگونه که برای دختران در خانوادههایشان! مردان، خود را شبیه زنان و زنان خود را شبیه مردان میکنند! زنان بر زین سوار میشوند (و به خودنمایی میپردازند)؛ لعنت خدا بر آنان باد!
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم در دست او است! در آن زمان به تزیین مساجد میپردازند، آنچنان که یهود و نصارا معابد را تزیین میکنند! قرآنها را میآرایند (بیآنکه به محتوای آن عمل کنند)! منارههای مسجد طولانی و صفوف نماز گزاران فراوان میشود؛ اما دلها نسبت به یکدیگر دشمن و زبانها مختلف است!
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم در دست او است! در آن هنگام پسران امت من با طلا تزیین میکنند و لباسهای ابریشمین حریر و دیباج میپوشند و از پوستهای پلنگ برای خود لباس تهیه میکنند!
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این امر واقع شدنی است؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام زنا آشکار میگردد. معاملات با غیبت و رشوه انجام میگیرد. دین را فرو مینهند و دنیا را بر میدارند!
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر شدنی است؟!
فرمود: آری، سوگند به کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام طلاق فزونی میگیرد، و حدّی برای خدا اجرا نمیشود؛ اما با این حال به خدا ضرر نمیزنند (خودشان زیان میبینند).
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این شدنی است؟!
فرمود: آری، سوگند به کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام زنان خواننده میشوند. آلات لهو و نوازندگی آشکار میشود و اشرار امتم به دنبال آن میروند!
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این شدنی است؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام، ثروتمندان امتم، برای تفریح به حج میروند و طبقه متوسط برای تجارت، و فقیران آنها برای ریا و تظاهر! در آن زمان اقوامی پیدا میشوند که قرآن را برای غیر خدا فرا میگیرند و با آن همچون آلات لهو، رفتار میکنند! و اقوامی روی کار میآیند که برای غیر خدا علم دین فرا میگیرند! فرزندان نامشروع فراوان میشوند، و قرآن را به صورت غنا میخوانند و برای دنیا بر یکدیگر سبقت میگیرند.
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری، سوگند به کسی که جانم به دست او است! این در زمانی است که پردههای حرمت دریده و گناه فراوان میشود. بدان بر نیکان مسلط میگردند. دروغ زیاد و لجاجت آشکار میشود. فقر فزونی میگیرد. مردم با انواع لباسها بر یکدیگر فخر میفروشند. بارانهای بیموقع میبارد. قمار و آلات موسیقی را جالب میشمرند، و امر به معروف و نهی از منکر را زشت میدانند؛ به گونهای که مؤمن در آن زمان از همه امت خوارتر میشود. قاریان قرآن و عبادت کنندگان پیوسته به یکدیگر بدگویی میکنند و آنها را در ملکوت آسمانها افرادی پلید و آلوده میخوانند.
سلمان عرض کرد: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟!
فرمود: آری، سوگند به کسی که جانم در دست او است! در آن هنگام ثروتمند رحمی بر فقیر نمیکند، تا آنجا که نیازمندی در میان جمعیت به پا میخیزد و اظهار حاجت میکند، و هیچ کس چیزی در دست او نمینهد!
سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر شدنی است؟!
فرمود: آری سوگند به کسی که جانم به دست او است! در آن هنگام «رویبضة» سخن میگوید!
سلمان عرضکرد: پدر ومادرم فدایت باد ای رسول خدا! «رویبضة» چیست؟
فرمود: کسی درباره محروم سخن میگوید که هرگز سخن نمیگفت (و کسی اظهار نظر میکند که مجال اظهار نظر به او نمیدادند).
در این هنگام طولی نمیکشد که فریادی از زمین بر میخیزد، آن چنان که هر گروهی خیال میکند این فریاد در منطقه آنها است.
باز مدتی که خدا میخواهد به همان حال میمانند، سپس در این مدت زمین را میشکافند و زمین پارههای دل خود را بیرون میافکند. فرمود: منظورم طلا و نقره است. سپس به ستونهای مسجد با دست مبارکش اشاره کرد و فرمود: همانند اینها! و درآن روز دیگر طلا ونقرهبهدرد نمیخورد.
[و فرمان الهی فرا میرسد]. این است معنای سخن پروردگار:
«فَقَدْ جاءَ اَشْراطُها». [5] . [6] .
[1] کتاب العین، ج 6، ص 235؛ مجمع البحرین، ج 4، ص 257.
[2] محمد (47)، آیه 18.
[3] ر.ک: صنعانی، المصنف، ج 11، ص 274؛ علی بن جعد، مسند، ص 248؛ ابن ابیشیبه، المصنف، ج 8،ص 267؛ ابن ابی عاصم، کتاب الاوائل، ص 114؛ النسائی، السنن الکبری، ج 1، ص 255؛ الطبرانی، المعجمالکبیر، ج 9، ص 296.
[4] کتاب الغیبه، ص 436، ح 426؛ ر.ک: صحیح ابن حبان، ج 15، ص 257.
[5] سوره محمد(47)، آیه 18.
[6] تفسیر نمونه، ج 21، ص 454 - 459؛ به نقل از تفسیر علی بن ابراهیم. همچنین ر.ک: بحارالانوار، ج 6، ص 308، ح 6.
امدادهای غیبی در عصر ظهور
بدون تردید از برترین آموزههای پیامبران ایمان به «غیب» است. خداوند متعال در ابتدای صحیفه آسمانی خود آن گاه که ویژگیهای پرهیزگاران را بر شمرده، ایمان به غیب را در رأس ویژگیها قرار داده میفرماید: «ذلِکَ الکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدَیً لِلمُتَقینَ الذینَ یُؤمِنُونَ بِالغَیبِ وَ...» [1] «این است کتابی که در [حقانیت] آن هیچ تردیدی نیست [و] مایه هدایت تقوا پیشگان است؛ آنان که به غیبت ایمان میآورند و...».
بخشی از این اعتقاد، مربوط به «امدادهای غیبی» خداوند است. این امدادهای الهی، در طول تاریخ به بهترین صورت ممکن به کمک انسانها آمده و آنان را در برابر زوال و نابودی یاری کرده است.
از آیات قرآن به روشنی استفاده میشود که خداوند در مقابله حق با باطل، جانب جریان حق را نگه میدارد و از آن دفاع میکند. این دفاع، گاهی از طریق نیروهای پنهان و امدادهای غیبی صورت میگیرد و روشن است که در بزرگترین و وسیعترین رویارویی حق با باطل و انقلابی که در راستای اهداف پیامبران در نظام هستی رخ خواهد داد (قیام حضرت مهدیعلیه السلام)، این سنّت الهی بیش از پیش جلوه خواهد کرد.
اگر چه اساس قیام حضرت مهدیعلیه السلام بر امور طبیعی است؛ ولی به اقتضای عظمت و گستردگی آن قیام جهانی، خداوند برخی از نیروهای پنهان و فوق طبیعی را در اختیار آن حضرت قرار خواهد داد تا موجبات پیروزی ایشان، هر چه بهتر فراهم آید.
نمونههایی از امدادهای غیبی:
نصرت الهی
نصرت الهی یکی از نمونههای بارز جانبداری خداوند از اهل ایمان و جریان حق است. قرآن در این باره میفرماید: « وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیُّ عَزیزٌ» [2] ؛ «و قطعاً خداوند به کسی که [دین] او را یاری میکند، یاری میدهد؛ چرا که خدا سخت نیرومند شکستناپذیر است».
این نصرت و یاری نه تنها شامل حال پیامبران الهی شده که در روایات فراوانی از آن به عنوان یکی از عوامل پیروزی حضرت مهدیعلیه السلام یاد شده است.
پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله در این باره فرمود: «قائِمُ اَهْلِ بَیْتی... یُؤیَّدُ بِنَصرِ اللّهِ»؛ «... قائم اهل بیت من به نصرت الهی تأیید میشود». [3] .
2) فرشتگان
از دیگر نیروهای غیبی خداوند - که به یاری مؤمنان آمده و میآید - فرشتگان الهی هستند. خداوند در قرآن مجید، در مواردی چند یاری فرشتگان را این گونه بر شمرده است:
2-1. فرشتگان یاری دهنده حضرت لوط علیه السلام: «قالَ فَمَا خَطبُکُمْ اَیُّهَا المُرْسَلُونَ، قَالُوا اِنَّا اُرْسِلْنا اِلی قَوْمٍ مُجْرِمِینَ لِنُرْسِلَ عَلَیْهِم حِجارَةً مِنْ طینٍ مُسَوِّمَةً عِنْدَ رَبِکَ لِلْمُسْرِفینَ» [4] ؛ «... پس مأموریت شما چیست ای فرستادگان (خدا)؟ گفتند: ما به سوی قوم مجرمی فرستاده شدیم تا بارانی از «سنگ - گل» بر آنها بفرستیم؛ سنگ هایی که از ناحیه پروردگارت برای اسرافکاران نشان شده است».
2-2. فرشتگان جنگ بدر: «إِذْ تَسْتَغیثُونَ رَبَّکُمْ فَاسْتَجابَ لَکُمْ أَنّی مُمِدُّکُمْ بِأَلْفٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُرْدِفینَ» [5] ؛ «[بهخاطر بیاورید] زمانی را [که از شدت ناراحتی در میدان بدر] از پروردگارتان تقاضای کمک میکردید و او تقاضای شما را پذیرفت [او گفت] من شما را به یک هزار از فرشتگان که پشت سر هم فرود میآیند یاری میکنم».
2-3. فرشتگان در جنگ احزاب:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جاءَتْکُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحًا وَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْها وَ کانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرًا» [6] ؛ «ای کسانی که ایمان آوردهاید! نعمت خدا را بر خودتان به یاد آورید؛ در آن هنگام که لشکرهای [عظیمی] به سراغ شما آمدند؛ ولی ما باد و طوفان سختی بر آنها فرستادیم و لشکریانی که آنها را نمیدیدید [و به این وسیله آنها را در هم شکستیم] و خداوند به آنچه انجام میدهید بینا است».
پیامبر گرامی اسلامصلی الله علیه وآله در روایتی پس از آنکه نصرالهی را از جمله امدادهای غیبی مربوط به قیام حضرت مهدیعلیه السلام ذکر فرموده، چنین میگوید: «... و به وسیله فرشتگان خداوند یاری میشود...». [7] .
از روایات استفاده میشود فرشتگانی که به یاری حضرت مهدیعلیه السلام میشتابند، سه گروه هستند:
الف) فرشتگان مقرب
روایات فراوانی درباره نزول فرشته وحی و دیگر ملائکه مقرّب خداوند هنگام ظهور در دست است که حکایت از عظمت و بزرگی قیام حضرت مهدیعلیه السلام دارد.
ابوحمزهثمالی گوید: از امامباقرعلیه السلام شنیدم که فرمود: «لَوْ قَدْ خَرَجَ قائِمُ آلِ مُحمَّدٍ لَنَصَرَهُ اللّهُ بِالْمَلائِکَةِ المُسَوِّمینَ وَالمُرْدِفینَ وَالمُنزَلِینَ وَالکَروُبینَ یَکُونُ جَبْرَئیلُ اَمامَهُ وَمیکائیلُ عَنْ یَمینِهِ وَاِسْرافیلُ عَنْ یَسارِهِ...» [8] ؛ «هرگاه قائم آل محمد خروج کند بدون شک خداوند با ملائکه مسوّمین و مردفین و منزلین و کرّوبین او را یاری خواهد فرمود. جبرئیل پیش روی او، میکائیل در سمت راست او و اسرافیل در سمت چپ او قرار دارند...».
ب) فرشتگان حاضر در جنگ بدر
روایاتی چند، از یاری شدن حضرت مهدیعلیه السلام توسط فرشتگان حاضر در جنگ بدر حکایت دارد.
امام باقرعلیه السلام میفرماید: «یا ثابت! کَأَنِّی بِقائِمِ اَهلِ بَیتی قَدْ اَشرَفَ عَلی نَجَفِکُمْ هَذا - وَ أَوْمَأ بِیَدِهِ اِلَی نَاحِیَةِ الکُوفَةِ - فَاِذَا هُوَ اَشْرَفَ عَلَی نَجَفِکُم نَشَرَ رَایَةَ رَسُولِ اللَّهِصلی الله علیه وآله فَاِذا هُوَ نَشَرَهَا اِنحَطَّتْ عَلَیهِ مَلائِکَةُ بَدْرٍ...» [9] ؛ «ای ثابت! گویی که من هم اکنون قائم خاندان خویش را مینگرم که به این نجف شما نزدیک میشود - و با دست خود به سمت کوفه اشاره فرمود - و همین که به نجف شما نزدیک شود، پرچم رسول خداصلی الله علیه وآله را بر خواهد افراشت و چون آن را بر افرازد، فرشتگان بدر بر او فرود آیند...».
امام صادقعلیه السلام نیز میفرماید: «هنگامی که قائم قیام کند، فرشتگان روز بدر (آنهایی که در جنگ بدر به یاری پیامبر آمدند)، فرود میآیند و آنان پنج هزارند». [10] .
ج) فرشتگان قیام امام حسین
از روایات استفاده میشود که فرشتگانی در روز عاشورا، جهت یاری امام حسینعلیه السلام نازل شدند؛ ولی به تقدیر الهی آن گاه رسیدند که کارزار به پایان رسیده بود؛ از این رو خداوند آنها را مأمور ساخت تا هنگام قیام منتقم خون امام حسینعلیه السلام، در زمین بمانند و چون آن منتقم ظهور کرد، او را یاری کنند و انتقام خون شهید کربلا را از ستمگران باز ستانند. شعار ایشان «یا لَثاراتِ الحُسَیْن» است. [11] .
3) القای ترس در دل دشمنان
خدای جهان آفرین در قیام جهانی حضرت مهدیعلیه السلام، ترس و دلهره را بر قلب کافران و مشرکان و ستمگران حق ستیز خواهد افکند و آنان قدرت تصمیمگیری و مخالفت را از دست خواهند داد. البته این القای ترس قبلاً نیز در زمان پیامبران وجود داشته است. قرآن شریف در آیات فراوانی به آن اشاره کرده است؛ از جمله میفرماید: «سَنُلقِی فِی قُلُوبِ الَّذیِنَ کَفَروُا الرُّعْبَ...» [12] ؛ «ما در دلهای کسانی که کفر ورزیدند بیم و هراس خواهیم افکند».
بر اساس این باور، هیچ مانعی ندارد که یکی از امدادهای غیبی خداوند برای حضرت مهدیعلیه السلام رعب و ترس باشد که خداوند در دل دشمنان میاندازد؛ همانگونه که در روایات بسیاری بدان تصریح شده است. امام باقرعلیه السلام در این باره فرمود: «القائِمُ مِنّا مَنصُورٌ بِالرُّعْبِ» [13]؛ «قائم ما منصور به رعب (یاری شده با القای ترس در دل دشمنان او) است».
4) نیروهای طبیعت
بخشی از امدادهای غیبی در عصر ظهور، همان تسخیر نیروها و امکانات طبیعی است که خداوند پیامبران خود را به آنها مجهز کرده است؛ همانند: بادها، طوفانها، ابرها و... .
قرآن درباره تسخیر برخی از این عوامل برای حضرت سلیمانعلیه السلام چنین فرموده است: «وَ لِسُلَیْمانَ الرِّیحَ عاصِفَةً تَجْری بِأَمْرِهِ إِلی اْلأَرْضِ الَّتی بارَکْنا فیها وَ کُنَّا بِکُلِّ شَیْءٍ عالِمینَ» [14] ؛ «و تند باد را مسخر سلیمان ساختیم که به فرمان او به سوی سرزمینی که آن را پر برکت کرده بودیم حرکت میکرد، و ما از همه چیز آگاه بودیم».
همچنین درباره یاری رسول گرامی اسلامصلی الله علیه وآله، در جنگ احزاب به وسیله باد و طوفان میفرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جاءَتْکُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِیحًا وَ جُنُودًا لَمْ تَرَوْها وَ کانَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرًا» [15] «ای کسانی که ایمان آوردهاید! نعمت خدا بر خودتان را به یاد آوردید در آن هنگام که لشکرهای [عظیمی] به سراغ شما آمدند؛ ولی ما باد و طوفانی سخت بر آنها فرستادیم...».
در روایات فراوانی «عوامل طبیعی» از جمله امدادهای غیبی برای آخرین حجّت الهی ذکر شده است.
رسول گرامی اسلامصلی الله علیه وآله در حدیث «معراج» به نقل از خداوند متعال چنین فرموده است: «... وَلَاُسَخِّرَنَّ لَهُ الرِّیاحَ وَلأُذَلِلَنَّ لَهُ الرِّقابَ الصِّعاب...» [16] ؛ «... و باد را مسخر او میکنم و گردنکشان سخت را رام او میسازم...».
[1] بقره (2)، آیه 2 و 3.
[2] حج (22)، آیه 40.
[3] کمالالدین و تمامالنعمة، ج1، ص257، ح2.
[4] ذاریات (51)، آیه 34 - 31.
[5] انفال (8)، آیه 9.
[6] احزاب (33)، آیه 9.
[7] کمالالدین و تمامالنعمة، ج1، ص257، ح2.
[8] الغیبة، ص 234، ح 22.
[9] همان، ص 307، ح 2.
[10] همان، ص 244، ح 44.
[11] شیخ صدوق، عیون اخبار الرضاعلیه السلام، ج 1، ص 399، ح 58.
[12] آل عمران (3)، آیه 151.
[13] کمالالدین و تمام النعمة، ج 1، ص 330، ح 16.
[14] انبیا(21)، آیه 81.
[15] احزاب (33)، آیه 9.
[16] کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص 254، باب 23، ح 4.
www.313rahro.blog.ir
انواع نشانه های ظهور
نشانههای ظهور گوناگون است و بر شمردن همه این اقسام، نه چندان مفید است و نه لازم؛ چه آنکه بسیاری از آنها، نشانههای قطعی ظهور نمیباشد. افزون بر این، از نظر سند و محتوا نیز دارای اشکال است و درستی و نادرستی آنها، خیلی روشن نیست. از این رو در تقسیم نشانهها تنها به موارد ذیل بسنده میگردد:
یک . نشانههای حتمی و غیر حتمی
در میان نشانههای ظهور، شماری از آنها به روشنی به عنوان «علایم حتمی ظهور» یاد شده است. منظور از «نشانههای حتمی» - در مقابل نشانههای غیر حتمی - آن است که پدیدار شدن آنها - بدون هیچ قید و شرطی - قطعی و الزامی خواهد بود؛ به گونهای که تا آنها واقع نگردد، حضرت مهدیعلیه السلام ظهور نخواهد کرد. البته باید توجه نمود که حتمی و یا مسلم و قطعی بودن وقوع این نشانهها، به این معنا نیست که پدید نیامدن آنها، محال است؛ بلکه به حسب فراهم بودن شرایط و مقتضیات و نبودن باز دارندهها، پدید آمدن آنها - اگر خداوند اراده کند - قطعی خواهد بود.
از روایات فراوانی که در میان آنها روایات صحیح نیز وجود دارد حتمی بودن نشانههای پنج گانه ذیل استفاده میشود: خروج سفیانی، قیام یمانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیّه و خسف در بیداء.
امام صادقعلیه السلام میفرماید: «پنج امر قبل از قیام قائم از نشانهها است: صیحه و سفیانی و خسف در بیداء و خروج یمانی و قتل نفس زکیّه». [1] .
در پارهای روایات از حتمی بودن آن نشانهها، چنین تعبیر شده است: امام صادقعلیه السلام فرمود: «امور حتمی که قبل از قیام قائم به ناگزیر خواهد بود [عبارت است از:] خروج سفیانی، خسف در بیداء، قتل نفس زکیّه و منادی که از آسمان ندا سر خواهد داد». [2] .
در برابر نشانههای حتمی، نشانههای غیر حتمی قرار دارد؛ یعنی، مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها، به عنوان نشانه پدید میآید. به عبارت دیگر نشانههای غیر حتمی شاید پدید آید و شاید پدید نیاید و امام زمانعلیه السلام ظهور کند. پارهای از نشانههایی که به حتمی بودن آنها تصریح نشده، از این قرار است:
1. مرگ و میرها، زلزلهها و جنگها و آشوبهای فراگیر
2. خسوف و کسوف نابههنگام
3. بارش بارانهای فراوان و...
دو . نشانههای متصلبه ظهور و غیر متصل به ظهور
بر اساس روایاتی چند، شماری از نشانههای ظهور، متصل به آن خواهد بود؛ به گونهای که بین آنها و ظهور حضرت مهدیعلیه السلام فاصله زیادی نباشد. البته اینکه فاصله آن نشانهها تا ظهور چه مدت و یا چند روز است، به طور دقیق روشن نیست؛ ولی قدر مسلم آن است که فاصله زیاد نیست و احتمالاً، مجموعه نشانههای متصل به ظهور، در همان سال ظهور، یا سال پیشازآن، رخ میدهد. برایناساس تردیدی نیست که شماری از نشانههای ظهور، نزدیک ظهور و متصل به آن واقع میشود. در مقابل نشانههای غیرمتصل است که در طول تاریخ در دوران غیبت کبری، اتفاق افتاده و خواهد افتاد.
سه . نشانههای غیر عادی
تحقق نشانههای ظهور - همچون واقع شدن سایر پدیدهها - به روال طبیعی و عادی است؛ ولی پیشگویی برخی از آنها، به گونهای در روایات بازتاب یافته که به نظر میرسد، واقع شدن آنها به طور عادی، غیرممکن مینماید و تحقق آنها به صورت غیرطبیعی در چهار چوب معجزه خواهد بود؛ مثلاً طلوع خورشید از مغرب و صیحه آسمانی، اگر همان معنای ظاهری آنها مراد باشد، باید به گونه معجزه رخ دهد؛ زیرا پدیدار شدن چنین اموری، عادتاً ممکن نیست. البته شاید بعضی از این نشانهها، معنای کنایی و رمزی داشته باشد و به رخدادهایی اشاره کند که پیدایش آنها عادتاً امکان دارد.
در پایان گفتنی است که حدیثهای فراوانی در مورد نشانههای ظهور، در منابع روایی وجود دارد. اسناد این روایات، بیشتر ضعیف و غیرقابل اعتماد است. از نظر دلالت نیز، هماهنگی و انسجام لازم بین آنها نیست و پارهای از آنها مصحف و مخلوط میباشد.
به نظر میرسد، اهمیت بسیار مسأله «مهدویّت» از یک سو و علاقهمندی شدید مسلمانان به آگاهی از چگونگی رخدادهای آینده و پدیدار شدن نشانههای ظهور مهدیعلیه السلام، از سوی دیگر، سبب شده که دشمنان و بدخواهان - به ویژه حاکمان ستمگر - وسوسه شوند که در جهت برآوردن منافع سیاسی خویش، تغییراتی در روایات به وجود آورند. [3] .
اینک با انبوهی از روایات صحیح و غیرصحیح در زمینه نشانههای ظهور، روبهرو هستیم که دست کم شماری از آنها از آفت جعل و تحریف مصون نمانده است. متأسفانه کتابهایی نیز وجود دارد که در آنها از سر جهل و دلسوزی و یا به عمد و از روی غرض، به این امر دامن زده شده است.
البته برخی با گردآوری این روایات، خواستهاند اصل آنها محفوظ بماند و نیز بنمایانند که همگان، در اصل ظهور مهدیعلیه السلام اتفاق نظر دارند.
بنابراین التزام به درستی همه این روایات مشکل است و در بررسی نشانههای ظهور، احتمال جعل و تحریف و دسیسههای دستهای پنهان سیاست را نباید نادیده گرفت.
البته وجود مواردی از جعل و تحریف، در نشانههای ظهور و یا وجود مدعیان دروغین به عنوان نمونه نشانهها، هیچ گاه دلیل این نمیشود که همه روایات از اعتبار بیفتد و یا اصل همه نشانهها زیر سؤال برود؛ زیرا دستهای از این نشانهها مسلّم و قطعی است.
همچنین وجود پارهای اشکالات و ضعفها در نشانههای ظهور و احتمال تحریف و تغییر در آنها از سوی دشمنان و یا ادعاهای واهی برخی شیّادان درباره اصل مهدویّت، هیچ گاه به اصل مهدویّت و اعتقاد به ظهور قائمعلیه السلام آسیبی نمیرساند؛ زیرا اعتقاد به مهدویّت و ظهور حضرت مهدیعلیه السلام مورد اتفاق فریقین است و با تواتر ثابت شده است و هرگز خدشهای در آن وارد نمیگردد. [4] .
[1] کتاب الغیبة، ص 436، ح 427.
[2] الغیبة، ص 264، ح 26.
[3] نور مهدی، مقاله علی دوانی، ص 70.
[4] چشم به راه مهدیعلیه السلام، ص 258
ایرانیان و قائم
در روایتی می خوانیم، هنگامی که از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم در مورد آیه ی 54 سوره مائده سؤال کردند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم دست خود را بر شانه ی سلمان فارسی نهاد و فرمود: «منظور از این یاران، هموطنان این شخص هستند».
سپس فرمود:
«لَوْ کانَ الدَّینُ مُعَلَّقاً بِالثُّرَ یّا لِتَناوَلَهُ وِجالٌ مِنْ اَبْناء الْفارْسِ
: اگر دین به ستاره ی ثریا بسته باشد و در آسمانها قرار گیرد، مردانی از فارس آن را در اختیار خواهند گرفت («نورالثقلین»، ج 1، ص 642)
(در بعضی از روایات بجای دین، «علم» آمده است. («حلیه»، ج 6، ص 64))
طبق بعضی از روایات آن 313 نفر از یاران مخصوص حضرت مهدی (عج) از عجم هستند. («اثباة الهداة»، ج 7، ص 92)
شگفت نیست که چشمت به این دیار افتد
که بهترین رقم انتظار، ایرانی است
رجوع شود به واژه: اصحاب قائم (عج)
اهل سنت و انتظار
انسان مسلمان که به قرآن کریم معتقد است، و آن را، کتاب خدا می داند، و به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم معتقد است و او را پیام آور و وحی می داند، و تعالیم او را تعالیم الهی می شناسد، باید به «مهدی (عج)» و «انتظار» معتقد باشد، و به «آداب انتظار» عمل کند و خویشتن را برای چنان ظهور عظیم، آماده سازد.
توجّه و تأمّل در این همه حدیث نبوی و اقوال صحابه و تابعین و این همه راوی و سند و کتاب و تألیف و قول و تصریح و این همه محتوای غنی و مسلّم قرآن کریم، ایجاب می کند، که سراسر جهان تسنّن، از وجود این ولیّ بزرگ الهی غافل نمانند، و همه ی آنان، از هر مذهب و در همه کشور دارای این جهان بینی اسلامی، یعنی: اعتقاد به ظهور قائم (عج)، برای نابود کردن ظلم جهان، باشند و مانند شیعه، توجّهات و توسّلاتی نیز به ساحت اعلای آن امام، داشته باشند.
علمای بزرگ اهل سنّت، در زمینه ی مهدویّت کتابهای خاصّ نوشته و منتشر کرده اند و برخی در کتابهایشان، بخشی را به این موضوع عظیم اختصاص داده اند، که این خود بیانگر اهمیّت انتظار در بین اهل سنّت است. («خورشید مغرب»، ص 85)
اوصاف قائم
درباره ی مقام شامخ و اوصاف و ویژگیهای امام عصر علیه السلام در روایات فراوان، نامهای گوناگونی دیده می شود که نوشتن همه ی آنها در یک جا و توضیح و دلیل انتخاب آن اوصاف و القاب جزوه ای جداگانه می طلبد. بیشترین اوصاف در ادعیّه و زیارات وارد شده است. در ذیل برخی اوصاف ذکر می شود:
حاصد فروغ الغی و الشقاق - طامس آثار الزیغ و الاهواء - قاطع حبایل الکذب و الافتراء - طالب بذحول الانبیاء و ابناء الانبیاء - طالب بدم المقتول بکربلاء - منصور علی من اعتدی علیه و افتری - فاتق کل رتق - محقق کل حق - مبطل کل باطل - محیی المؤمنین و مبیر الکافرین - مهدی الامم - سفینة النجاة - التقی - حافظ اسرار رب العالمین - معدن علوم النبویة - حجة الله فی ارضه - الرضی - باب الله و خازن کل علم - شاهد الله علی عباده - سبب المتصل بین الارض و السماء - حجة المعبود و کلمة المحمود - صاحب الصمصام - قاصم الشوکة المعتدین - منیر الحق - مؤمل لاحیاء الکتاب و حدوده - قائم بقسط الله - معز الاولیاء و مذل الاعداء - الزکی - دین المأثور - جامع الکلم - بقیة الله من الصفوة منتجبین - النقی - عین الله فی خلقه - عین الحیوة - قمرالزاهر - السیف الشاهر - صاحب الشرف - وتر الموتور - مؤلف شمل الصلاح و الرضا - عَلَم المنصوب - خلف السلف - وارث الانبیاء - العدل المشتهر - هادم ابنیة الشرک و النفاق - مُدَّخِرُ لتجدید الفرایض و السنن - مفرج الکرب و مزیل الهَمّ - نور الباهر - صدر الخلایق ذوالبَرّ و التَقوی - جامع الکلمة علی التقوی - متخیر لاعادة الملة و الشریعة - مبید اهل الفسوق و العصیان و الطغیان - الکتاب المسطور - فائز بامر الله - خالق الهامّ - شمس الظلام و بدر التمام - مستأصل اهل العناد و التضلیل و الالحاد - صاحب یوم الفتح و ناشر رایة الهدی - عین الله الناظره - وجه الله الذی الیه یتوجه الاولیاء - ربیع الانام- نضرة الایام - امنیة شایق یتمنّی من مؤمن و مؤمنة.
رجوع شود به واژه: اسماء و القاب قائم (عج)
اهداف قیام قائم
مقصود از «هدف» قیام قائم (عج)، چیزی است که آن حضرت برای دست یافتن به آنها با تحقق آنها حرکتی جدّی را آغاز خواهد کرد. فهرستی از اهداف مقدّس به این صورت است:
1- احیای اسلام که بر اثر کجرویها زنگار گرفته است.
2- تأمین قسط و عدل اجتماعی و اجرای قانون شرع.
3- اصلاح جامعه و به حرکت در آوردن امّت.
4- حاکم ساختن حقّ و نیرو بخشیدن به حق پرستان.
5- احیای سنّت نبوی و سیره ی علوی.
6- از بین بردن بدعتهای جاهلانه.
7- آزاد سازی اراده ی ملّت از محکومیّت سلطه و زور.
8- آگاه ساختن مسلمانان و افشای ماهیّت واقعی جبّاران.
9- از بین بردن سلطه ی استبدادی خودکامگان بر جهان اسلام.
10- تأسیس یک مکتب عالی تربیتی و شخصیّت بخشیدن به جامعه.
این هدفها، هم در اندیشه و عمل حضرت قائم (عج) جلوه گر خواهد بود و هم در یاران و سربازانش. (اهداف مذکور همان اهداف عاشوراست، زیرا حسین علیه السلام و مهدی (عج) پیروان یک مکتبند. ر.ک به «فرهنگ عاشورا»، ص 62)
رسانه 313رهرو انشاءالله هر روز بتواند کلیپ ها و صوت های گلچین شده در مورد آقا امام زمان از بدو تولد ایشان تا به حال را بتواند پوشش قرار دهد.
همچنین در زمینه های مختلف از جمله انقلاب و اخبار مهم روز انشاءالله به یاری خداوند متعال برای شما بزرگواران بتوانیم پوشش بدهیم.
در این بلاگ انشاءالله باتوکل به خدا و امام زمان هدف بزرگی را در پیش خواهیم داشت،لکن عناوین اهداف اصلی را مختصر به حضور شما عزیزان بصورت چکیده در زیر مشاهده و نظرات خود را برای یاری ما در این مسیر پر خیر و برکت و پرفیض در عین حال دشوار،در میان بگذارید:
●مقدمه،معرفی اهداف کلی
●امامت امام زمان(عج)
●فعالیت های دروغین
●آخرالزمان
●انتظار
●احادیث مهدویت
●سواد رسانه ای
و...
دستهبندی
-
مقدمه و آغاز مباحث و اهداف کلی
(۱) -
امامت امام زمان(عج)
(۳) -
آغازفعالیتمدعیاندروغین
(۱) -
آخرالزمان
(۱) -
انتظار
(۳) -
احادیث مهدویت
(۱) -
ابدال
(۱) -
قائم
(۷) -
طول عمر امام زمان
(۱) -
القاب و اسماء قائم
(۲) -
ایرانیان و قائم
(۱) -
انواع نشانه های ظهور
(۲) -
امدادهای غیبی عصر ظهور
(۱) -
اشراط الساعه
(۱) -
امامیه
(۵) -
اثنی عشری
(۱) -
احمدیه
(۱) -
اسماعیلیه
(۱) -
انتخابات ریاست جمهوری 1400
(۱)
کلمات کلیدی
- پیام نورزاد
- ظهور
- Payam Nourzad
- استاد رائفی پور
- وبلاگ 313 رهرو
- امام زمان
- آخرالزمان
- 313رهرو
- منتظران ظهور
- امامت امام زمان
- 313
- وبلاگ 313rahro
- صفحه رسمی ظهور
- 313rahro
- اسماء و القاب قائم
- ظهور نزدیک است
- القاب امام زمان
- اصحاب قائم
- قائم
- اینترنت
- احمدیه
- انتظار
- کنگاور
- zohur_ir
- اسماعیلیه
- انجمن حجتیه
- امامیه
- قیام قائم
- قیام امام زمان
- منتظر
آخرین مطلب
پربیننده ترین مطالب
محبوب ترین مطالب
مطالب پربحثتر
آخرین نظرات
- سلام البته استخاره شرایط خاص خودش رو داره و ...
- سلام علیکم تبلیغات وبلاگتان خیلی زننده و روی ...
- جناب آقای نورزاد مطالبتون بلاگتون خیلی ...
- عالی بود مطالبتون لطفا سری به بلاگ من هم بزنید خوشحال میشم.
- عالی بود:)
- سلام دوست عزیز وقت بخیر خیلی وقته به وبلاگ من سر ...
- سلام وبلاگتون واقعا خیلی مفیده سایت های مطالب ...
- با سلام و تبریک سال نو بسیار عالی لطفا از وبلاگ دیدن کرده و دنبال کنید
- واقعا دیگه به آخرالزمان رسیدیم،خداجون اماممون رو بده😥
- با اجازه از ادمین و مدیر سایت،دوستان ...
نویسندگان
پیوندهای روزانه
- وبلاگ رسمی رسانه
- اگر قصد کسب درآمد از گوشیتون در منزل رو دارید،الان دیگه وقتشه،ازهمین حالا شروع کن.
- ارسال پیامک انبوه تبلیغاتی
- دانلود برنامه زندگی نامه و دانشنامه مهدویت ویژه سایت 313 رهرو
- دانلود برنامه زندگی نامه و دانشنامه مهدویت ویژه سایت 313 رهرو
- حتما بخوانید ویژه سال تحویل
- وبلاگ شخصی نویسنده
- پاسخ به سوالات وبلاگ نویسان
- آخرین وبلاگ های به روز شده
- زندگی به سبک بیان!